Terug naar pagina 'Over ons' >
Op deze pagina worden enkele uitgevoerde projecten gekarakteriseerd die de verschillende werkzaamheden van bureau Heggen in beeld brengen.
Onderverdeeld in:
Organisatie boomplantprogramma. In totaal 200.000 stuks plantgoed in 5 plantseizoenen. Project uitgevoerd i.o.v. stichting Heg & Landschap.
De Franse Fondation Yves Rocher (www.yves-rocher-fondation.org) ondersteunt het biodiversiteitsprogramma van de Verenigde Naties door wereldwijd de aanplant van bomen te stimuleren. De stichting Heg & Landschap is de Nederlandse partner van deze Fondation. Jaarlijks ondersteunt Heg&Landschap particulieren en organisaties met de aanplant van 50.000 stuks inheemse bomen en struiken. In 4 jaar tijd hebben we 2 Franse evaluatiemissies op bezoek gehad die beide keren zeer tevreden zijn vertrokken. De organisatie van deze samenwerkingsovereenkomst, de rapportage en de contacten met de Fondation zijn door bureau Heggen verzorgd. Lees hier het laatste verslag.
Organisatie van diverse kampioenschappen heggenvlechten. Jaarlijks wordt er in maart ook een masterclass heggenvlechten met Engelse professionele heggenvlechters georganiseerd. Project uitgevoerd i.o.v. stichting Heg&Landschap.
Bureau Heggen is initiator en i.o.v. de stichting Heg & Landschap organisator van diverse kampioenschappen. Initiator en jarenlang medeorganisator van het NK Maasheggenvlechten in Boxmeer dat jaarlijks duizenden bezoekers trekt. Thans nog verantwoordelijk voor de buitenlandse deelnemers (Engeland, Frankrijk en België) tijdens het NK. Initiator en organisator in samenwerking met regionale en lokale organisaties van het kampioenschap Heggenvlechten voor ons erfgoed (gestart 2014) en het Kromme Rijn kampioenschap (gestart 2015).
Organisatie van een tweetal meerdaagse internationale symposia en meerdere eendaagse bijeenkomsten. Genoemde projecten i.o.v. resp. stichting Heg&Landschap, stichting Doornik Natuurakkers en stichting Van Akker naar Bos.
Hands-on-hedges was een driedaags internationale bijeenkomst over het beheer van heggen en bomen. Ruim dertig deelnemers uit 5 landen met buitenlandse gastsprekers. Van Akker naar Bos was een vierdaagse conferentie met Mark Shepard (VS), pionier op het gebied van herstellende landbouw, als gast. Dit congres trok ruim 300 deelnemers en werd in 2016 gevolgd door een goed bezocht eendaags congres.
Levendige discussie tijdens veldbezoek symposium Hands-on-hedges
Organisatie van Voedselbossen in de praktijk in opdracht van de stichting Heg&Landschap, 2016.
In het kader van de regeling Groen & Doen verzorgde de stichting Heg& Landschap genoemde 10-daagse cursus (2015-2016). De cursus werd gegeven op locaties waar actief aan het onderwerp gewerkt wordt. Voor de cursus werden diverse gastdocenten uitgenodigd, hoofddocent was Malika Cieremans (Circle Ecology).
Veldbezoek (Swalmen) tijdens cursusdag 2
Bezoek aan shi-take kwekerij, cursusdag 2
Digitale veldinventarisatie – herstel & onderhoudsplan – directievoering uitvoering, 2012-2013. Uniek project uitgevoerd i.s.m. Bureau Elfenboom
Het Maasheggengebied is het grootste, aaneengesloten heggenlandschap van Nederland. Bakermat van het heggenvlechten, gebied met een hoge biodiversiteit, kleinschalig, prachtig wandel- en fietsgebied. Voor Staatsbosbeheer zijn ruim 75 km heggen, > 3.000 bomen en 100 poelen in het veld digitaal in kaart gebracht, beschreven en een herstel-/onderhoudsplan gemaakt. Maatwerk. Plannen gemaakt op basis van Staatsbosbeheer beleidsplan en uitgebreide consultatie van belanghebbende partijen (agrariërs, diverse natuur- en landschapsorganisaties, gemeente). Herstel- en onderhoudsplan uitgaande van cyclisch heggenbeheer. In 2012/2013 is op basis van dit plan fase 1 van het herstel aanbesteed en uitgevoerd. Bureau Heggen heeft i.s.m. bureau Elfenboom de directie gevoerd over de uitvoering van de werkzaamheden. Uniek project door aard van het landschap, schaal, participatief karakter, maatwerk gecombineerd met efficiëntie van machinale uitvoering. Project is onderdeel van een langjarig onderhoudsplan dat ook in 2017/18 nog van kracht is.
Machinaal onderhoud van een struweelheg
Digitale veldinventarisatie – herstel & onderhoudsplan – inrichting - uitvoering (2013-2014). Project uitgevoerd i.s.m. Bureau Elfenboom en Agrarische natuurvereniging ‘t Onderholt
Het uiterwaardengebied van de Ravenswaarden bij Gorssel is digitaal geïnventariseerd. Heggen, struweelbegroeiing rond poelen, bomen en rasters zijn in het veld in kaart gebracht. De Ravenswaarden blijkt monumentale knotbomen rijk te zijn, enkele bijzondere struiksoorten en prachtige oude struwelen. Op basis van de bevindingen is een herstel en onderhoudsplan gemaakt en zijn voorstellen gedaan voor de aanleg van nieuwe heggen op plaatsen waar deze vroeger ook gelegen hebben. Rekening is gehouden met de voorwaarden de in het kader van het programma Stroomlijn aan begroeiing in de uiterwaarden gesteld worden, met Staatsbosbeheerbeleid, de wensen van agrariërs en de aanleg van struinpaden in het gebied. Plannen ontwikkeld i.s.m. bureau Elfenboom.
In een vervolgopdracht is bureau Heggen gevraagd de uitvoering van achterstallig onderhoud, verwijdering wilgenopslag uit poelen en de aanplant van heggen ter hand te nemen. Nieuwe heggen zijn aangelegd met autochtoon plantgoed. De Agrarische Natuurvereniging ’t Onderholt heeft het grootste deel van deze werkzaamheden uitgevoerd met directievoering bureau Elfenboom. De ruim 300 meter lange meidoornheg is uiteraard in eigen beheer gevlochten, waarbij Engelse collega's ook nog een dag geholpen hebben.
Voorpagina eindrappport
Ondoordringbaar groen rond onderzoeksinstituut – i.o.v. Nederlands Ecologisch Onderzoeksinstituut (NIOO)
Ontwerp, uitvoering van groene omzoming en verplaatsing van oude elzenstoven, 2010-2017
In 2010-2011 is in het hart van wetenschappelijk Wageningen de nieuwe huisvesting van het NIOO verrezen. Op het bouwterrein stonden de laatste restanten van de oude elzensingels, karakteristiek voor de natte vallei tussen de Utrechtse Heuvelrug en de Veluwe. 25 oude elzenstoven zijn, na het afzetten van de elzen, door een kraan vrijgemaakt, opgepakt en op een nabij gelegen nat weiland in depot gezet. Twee 2 seizoenen later zijn de stoven succesvol langs een nieuw gegraven sloot geplaatst. Een goedkope en waardevolle actie.
Voor het NIOO is een plan gemaakt voor een groene, dichte omzoming van het terrein. Er is voor gekozen voor een sloot in combinatie met een wallichaam, beplant met (doorn)struiken die over een aantal jaren gevlochten zullen worden. Het 1,5 meter hoge wallichaam dient als groene ecologische zone en barrière die proefinstallaties en barakken op het terrein aan het zicht onttrekt. De buitenzijde van de wallichamen is, zoals gebruikelijk bij Texelse tuunwallen, machinaal met graszoden opgebouwd. NIOO medewerkers hebben het autochtone plantgoed geplant. De struiken op de wallen ontwikkelen zich goed. Struiken bloeien en dragen vrucht, er is volop leven op en rond deze groene afscheiding waarvan het eerste deel in 2016-2017 door medewerkers van het NIOO tijdens een cursusdag gevlochten is.
Beplagde wal aangelegd rond nieuwe NIOO complex in Wageningen.
Medewerkers en studenten NIOO helpen bij aanplant heggen.
Quick scan cultuurhistorische en ecologische waarden en voorstel tot herinrichting, 2008-2009
De Marensche Waarden vormt een klein uiterwaardengebied gelegen aan een oude Maasloop. Met het oog op een mogelijke uitbreiding van de zandwinplas is opdracht verstrekt tot deze quick scan. I.s.m. Bert Maes (Ecologisch Adviesbureau Maes) en Robert Ceelen (bureau Elfenboom) is het gebied geïnventariseerd. Dat leverde soms verrassend landschapselementen met veel achterstallig onderhoud op naast een poel met prachtige kraakwilgen, een enorme Canadapopulier en aanwijzingen van oud vlechtwerk. Er is een inrichtingsvoorstel gemaakt op basis van de bestaande hoofdstructuur. Het rapport bevat uitgewerkte aanbevelingen voor herstel, aanleg en beheer. Rapport: Quick scan cultuurhistorische landschapselementen van de Marensche Waarden, 2009.
Advisering cultuurhistorisch heggenbeheer, 2014.
Vanaf de Waaldijk bij kasteel Waardenburg (Neerijnen) zijn prachtig de wilgengrienden en het netwerk van grote meidoornstruwelen te zien. Mede met het oog op het programma Stroomlijn van Rijkswaterstaat moest duidelijk worden hoe netwerk aan heggen te onderhouden. Op basis van een veldbezoek is advies gegeven hoe, machinaal, gevarieerd en gefaseerd onderhoud aan de heggen te plegen. Voorgestelde onderhoudswerkzaamheden zijn het volgende seizoen uitgevoerd.
Ontwikkeling visie gebiedsontwikkeling (2017) Voor de stichting Heg&Landschap, in samenwerking met de vereniging Nederlands Cultuurlandschap . Inventarisatie van bomen en heggen (aantallen, kenmerken, herstelmaatregelen), voorstel duurzaam beheer. Gesprekken met betrokkenen en bewonersavonden.
Een greep uit een veelheid aan projecten:
In Park Lingezegen (www.parklingezegen.nl) is het begin gemaakt met de ontwikkeling van enkele kleine voedselbossen. Hiervoor is i.o.v. het Park bosplantsoen geleverd.
Lekkerlandgoed (www.lekkerlandgoed.nl) is een nieuw voedselbos van 5 ha gelegen op terrein van Natuurmonumenten. Voor de aanleg van heggen op het terrein een soortenrijk assortiment van inheemse bomen en struiken geleverd.
Natuureducatie en permacultuurtuin Historyland (www.historyland.nl) ligt aan de rand van Hellevoetsluis. Hier maakt Sandy van de Ban haar idealen waar. Door bureau Heggen is een plan gemaakt voor de aanleg van ruim 1 kilometer aan uiteenlopende heggen en beplanting van wallen. Voor de aanleg is plantgoed van autochtone herkomst geleverd. De bomen en struiken groeien snel waardoor het hectaren groot terrein al een herkenbare structuur krijgt.
Soorteninventarisatie en beheeradvies prachtige houtwal aan de rand van een oude landbouwenclave. Advies soortensamenstelling en aanleg ondoordringbare, groene perceelscheiding. Voor de aanleg zijn struiken van autochtone herkomst geleverd. De heg is verrijkt met enkele nakomelingen van de laatste wilde appels die Nederland nog rijk is. Na 2 seizoenen ontstaat er al een fantastische heg en dit terwijl de wilddruk hoog is.
Advies voor aanleg erfbeplanting, levering plantgoed en aanleg van heg, houtkant en solitaire bomen. Aandacht voor natuurrijk karakter (insecten, vogels). Streekeigen, inheemse soorten, gecertificeerd autochtone herkomst.
Leveren inheemse bomen (autochtone herkomst) en aanplant voor het project Bomen van betekenis, stichting Onze Waal. 2015 zwarte populieren in Neerijnen, 2016 zomereik in Tuil.
Een kleine greep uit de vele heggen die we de laatste jaren gevlochten hebben:
In opdracht samenwerking met Landschap Erfgoed Utrecht en de streekcie Kromme Rijn. Forse meidoornheg die door vrijwilligers van diverse Utrechtse natuur en landschapsorganisaties in twee dagen tijd (2016) is gevlochten. Soms in hevige regenbuien. Dat mocht de pret en het eindresultaat niet drukken. In 2017 hadden we beter weer en volstond een cursusdag.
Een hoog meidoornstruweel tussen wandelpad en boomgaard. Sleedoorn heeft de meidoorn op een groot stuk verdreven. Hier en daar Spaanse aak en hondsroos en halverwege een gigantische oude appelboom. Door het vlechten is het sombere wandelpad licht en breed geworden en is de mooie boomgaard weer zichtbaar. Een robuuste heg, vol leven.
Landgoed Bonenburg kent zijn gelijke niet als het gaat om het aantal gevlochten meters heg. Al sinds 2004 worden er jaarlijks heggen geplant en gevlochten. In maart 2015 is een zware, hoge meidoornheg gevlochten, in maart 2016 onder andere een wat jongere heg rond een boomgroep.
De Ravenswaarden vormen de prachtige IJsselwaarden bij Gorssel. Een buitenkansje was het vlechten van een ruim 300 meter lange heg langs een gepland struinpad. Een jonge struweelheg, in slechte staat door zware beschadigingen jaren eerder veroorzaakt door een klepelmaaier. De gevlochten heg slingert zich schitterend door de uiterwaarden. Engelse collega’s hebben een dag geholpen en zorgden voor de nodige publiciteit.
In het hart van het Maasheggengebied tegen de stuifduinen gelegen heb ik in Maasheggenstijl deze meidoornheg gevlochten. Het wandelpad wordt hierdoor weer beter begaanbaar en een mooi exemplaar van een zeldzame opgaande Spaanse aak komt uit het meidoornstruweel tevoorschijn. De heg, gevlochten in Maasheggenstijl, is breed en dicht en vormt en prachtige aankleding van de wandelroute door het gebied.
Bij menig ecoloog heeft de lage (knip/-scheer)heg een hele slechte naam en is de struweelheg heilig. Vergeten worden gemakshalve de vele struwelen die van onderen kaal zijn en geen enkel nest- of schuilgelegenheid bieden. En kijk dan eens naar deze regelmatig geknipte heg. Een, zo u wilt, robuuste knip-/scheerheg. Gevlochten in 2012 ter gelegenheid van de oprichting van ons gilde. Daarna enkele keren gesnoeid, telkens iets hoger en breder. Hier vindt de patrijs haar plekje, de kleine zangvogels kunnen er broeden, kleine zoogdieren, insecten. Dit is een ecologisch rijke heg.
En ik kan het niet nalaten om een zeer bijzondere opdrachten in het buitenland te noemen:
Dit is de meest indrukwekkende klus die ik, met collega’s, met name Robert en Peter Ceelen, geklaard heb. Sint-Genesius-Rode ligt ten zuiden van Brussel, niet ver van Waterloo. Een enorm meidoornstruweel gelegen nabij een modern landhuis aan de rand van een voetpad, op een steilrandje met daarachter een vergeten boomgaard. De heg was ruim 6 meter hoog met zware, gezonde, veelal scheefgegroeide stammen. Het regende die periode veel, de lemige grond was spekglad. De heg was lang, de klus duurde circa 2 weken. Het resultaat was indrukwekkend met dank ook aan de prachtige ligging.
heg voor vlechten (dec. 2006) en de gevlochten heg een jaar later (sept 2007) na gesnoeid te zijn
In dit deel impressies van de verschillende typen cursussen die we de afgelopen zoal gegeven hebben. Ik heb ze gemakshalve gesplitst in cursussen die gaan over de aanleg en het beheer van landschapselementen. Hieronder valt ook het beheer van cultuurhistorisch groen. De tweede groep betreft het heggenvlechten. Hier heb ik ook de bedrijfsuitjes en demonstraties en veldexcursies met studenten aan toegevoegd.
Het is ieder jaar weer uitkijken naar eind oktober-begin november als het heggenvlechtseizoen weer start. Mijn eigen aftrap is de laatste week van oktober als ik aan het Engels kampioenschap deelneem. Snel daarna beginnen onze cursussen.
Elk jaar diverse ééndaagse cursussen, soms door mijzelf georganiseerd, vaak in opdracht van landschapsorganisaties. Ook in Noord-Frankrijk en Belgisch Vlaanderen heb ik cursus gegeven. Enkele voorbeelden:
Cursus heggenvlechten op landgoed Het Burgje bij Bunnik. Cursus uitgevoerd voor de werkploeg van Erfgoed Utrecht. Een jonge, maar betrekkelijk zware heg. Ik neem dit voorbeeld om te laten zien hoe jaren later deze heg nog steeds een prachtige, ondoordringbare heg is. En let wel zoals vrijwel steeds gevlochten door mensen die nog niet eerder gevlochten hadden!
Eéndaagse cursussen verspreid over Gelderland (Achterhoek, Veluwe/IJsselstreek), Rivierengebied. Er was veel animo, in een enkel geval zelfs een wachtlijst. Telkens een dag met ruim 20 personen waarin we na een avond theorie, een zaterdag lang gevlochten hebben. De gastfamilies zijn allemaal verblijd met circa 80 meter mooi gevlochten heg.
Cursusdag voor bestuurders uit de regio Arnhem-Nijmegen. Bedoeld om bestuurders het landschap weer eens te laten zien, ruiken en vooral voelen. Een korte cursus heggenvlechten, die een mooi stukje heg opleverde en een prachtig doorkijkje op Doornik Natuurakkers. Een plezierige en nuttige kennismaking van bestuurders met de mogelijkheden om iets moois te doen met het landschap in Park Lingezegen.
Om het ambacht goed te leren en zelfstandig te kunnen vlechten, is veel oefening nodig. Een meerdaagse cursus helpt je daarbij goed op weg. De afgelopen jaren heb ik enkele meerdaagse cursussen gegeven.
De langste cursus is de 7-daagse cursus heggenvlechten in het kader van de subsidieregeling Groen & Doen. Heel veel oefening op diverse plaatsen (onder andere Heerde, Bemmel, Boxmeer) om de vlechttechnieken te oefenen, te verbeteren en in te laten slijten. Oefenen op steeds zwaardere heggen en in diverse stijlen van heggenvlechten. Een cursus met in maart een masterclass verzorgd door Engelse collega’s.
De vereniging Heg & Haag is in 2014, gesteund door de gemeente Brummen, gestart met een project om heggen in dit deel van de IJsselvallei op de kaart te zetten. Afgelopen seizoen (2014/15) zijn er 2 cursusdagen georganiseerd, volgend seizoen gaan we verder met het vlechten van jonge heggen en het opknappen van oude heggen. Het enthousiasme van alle partijen in Brummen heeft er tevens toe geleid dat begin 2016 het kampioenschap Heggenvlechten voor ons erfgoed in Brummen zal worden gehouden.
Op uitnodiging van Regionaal Landschap West Vlaamse Heuvels (RLWVH) waren Robert Ceelen en ik de instruteurs op een van de de eerste cursussen heggenvlechten in Belgie. Een wat jonge heg, op een mooie locatie, te vlechten in de stijl van de plakhaag. Met mijn Engelse collega Nigel Adams heb ik in oktober 2013 een tweede cursus heggenvlechten voor het RLWVH verzorgd. Deze keer op verzoek van onze Belgische collega's geen traditionele Vlaamse plak- of kruishaag maar een stijl van vlechten waarbij een zo goed mogelijke leefomgeving voor dieren (vooral kleine zangvogels) het uitgangspunt was. Veel belangstelling, deelnemers die zelf staken en binders in een hakhoutbosje kapten en een heerlijke omgeving. Wederom een feestje.
Met mijn Franse collega Christophe Delbecque heb ik voor vrijwilligers van een regionale landschapsorganisatie een cursus heggenvlechten verzorgd in Herly, dept. Pas du Calais. Een wat onregelmatige, weerbarstig stuk heg, een hele fijne, enthousiaste groep deelnemers en een fantastische omgeving. De volgende seizoenen is men met begeleiding van Christophe doorgegaan met vlechten. De interesse voor het oude ambacht (plessage) groeit in verschillende delen van Frankrijk, een land met een grote traditie in heggenvlechten.
Het aantal cursusdagen aanleg & beheer doet de afgelopen 2 jaar nauwelijks onder voor het heggenvlechten. Deze cursus die verspreid over bijna een jaar 7 cursusdagen duurt, is tweemaal georganiseerd en in 2016 vervolgt onder de naam Beheer groen erfgoed. Deze cursussen worden georganiseerd door Heg & Landschap in het kader van de subsidieregeling Groen & Doen.
In deze cursus hebben collega Robert Ceelen en ik meer dan tien jaar ervaring in landschapsbeheer verwerkt. Het programma werd aangevuld door diverse gastdocenten. Een mix van theorie en veel veldbezoek. Een greep uit de thema’s:
